بلوغ در پسران و دختران

آگاهی دادن به فرزند درباره بلوغ

خیلی از شما کاربران عزیز در سن نوجوانی هستید یا فرزند نوجوان دارید، با مطالعه ی این مقاله با خطرهایی که در این سن ممکن است برای یک نوجوان پیش بیاید و همچنین تغییراتی که همگانی بوده و نباید ایجاد نگرانی کند ،بیشتر آشنا می شوید.

انواع تغییراتى که با شروع دوره نوجوانى رخ مى دهد عبارت است از:

الف. تغییر در اندازه بدن: در دوران 3 تا 4 ساله بلوغ، قریب 20 ـ 30 کیلو گرم به وزن و 20 ـ 30 سانتى متر به قد نوجوان اضافه مى گردد. در این دوران به طور کلى، هم اعضاى بیرونى متحول و دست خوش تغییر مى گردد و هم اعضاى درونى.

ب. رشد صفات اولیه جنسى: اندام هاى جنسى که وظیفه تولید مثل را بر عهده دارند دراین دوره رشد مى کنند. این تغییرات بر اثر فعالیت غدد هیپوفیز، آدرنال (فوق کلیوى) و غدد جنسى به وجود مى آید.

ج. رشد صفات ثانویه جنسى: از هنگام بلوغ تفاوت هاى دختر و پسر کاملاً آشکار مى گردد و هر قدر بلوغ بیش تر پیشرفت کند این تفاوت ها بیش تر مى شود. این صفات عبارت اند از: رشد عمومى مو در بدن، تغییرات پوستى، فعالیت بیش تر غدد چربى، تغییرات صدا که به صورت صداى زیر در دختران و صداى بم در پسران ظاهر مى گردد.

به طور خلاصه مى توان گفت: نوجوان، چه بخواهد و چه نخواهد، این تغییرات در بدن او رخ مى دهد که هر کدام به نوبه خود، شخصیت او را متأثر مى کند. هرگونه برداشت غلط و اطلاع نادرست و ناقص از این تغییرات مى تواند ضربات جبران ناپذیر را بر نوجوان وارد سازد. بنابراین، والدین موظف اند کودکان خود را از وجود این گونه تغییرات آگاه کنند.

مادر باید دختر خود را از وقوع عادات ماهیانه مطّلع سازد. نباید صبر کند تا او به طور معمول، به سن عادات ماهیانه برسد و از این مرحله اطلاعات روشنى نداشته باشد.

والدین موظف اند پسران را نیز براى ظهور آثار ناشى از بلوغ مهیّا سازند. جوانى که اطلاع قبلى از تحوّل بلوغ نداشته باشد و تنها شایعات و کنایات مبهمى در این باره شنیده باشد نه تنها آشفته و پریشان مى گردد، بلکه غالباً وحشت مى کند.

گاهى سکوت والدین در مورد مسائل بلوغ منجر به سلب اعتماد و اطمینان نوجوانان از والدین مى شود و براى کسب اطلاع، سراغ منابع اطلاعاتى ناقص (دوستان و کتاب ها) مى رود که گاهى او را با مشکلات جسمى و روانى مواجه مى کنند.

روان شناسى خطرهاى بلوغ

الف ـ خودپندارى نامساعد: معمولاًنوجوانان این دوره را با خودپندارى نامساعد سپرى مى کنند; زیرا نسبت به خود، نظر مثبت دارند، ولى به دلیل آن که محیط اجتماعى با آن ها برخورد مناسب ندارد، آن ها را تحقیر مى کند و مرتب تغییرات بدنى شان را به تمسخر مى گیرد، نوجوانان از هرگونه تشویق و تمجیدى محروم مى شوند و این به تدریج، سبب لطمه دیدن آن ها و خودپندار یشان مى شود و در این صورت، نسبت به خود نظر منفى پیدا مى کنند و عزّت نفس خود را از دست مى دهند.

ب ـ شکست و ناکامى: رشد سریع بدنى در دوره نوجوانى با کمبود نیرو همراه مى شود که در نتیجه به کاهش میزان کار و پیدایش ملالت و خستگى نسبت به هرگونه فعالیت که مستلزم تلاش است، منجر خواهد شد.

ج ـ آماده نبودن براى تغییرات بلوغ: کمتر نوجوانى است که تغییرات دوران بلوغ را از قبل شناخته باشد و چون اطلاع ندارد و یا از نظر روان شناختى آماده این تغییرات نیست،ممکن است ضربه ببیند و گرایش هاى نامساعدى نسبت به این گونه تغییرات پیدا کند. دلیل این موضوع گاهى مربوط به والدین است و گاهى مربوط به مدرسه که سؤال از این مسائل را براى نوجوان قبیح مى دانند. متأسفانه حتى گاهى مربیان بهداشت نیز توجهى به این مسائل ندارند.

د ـ انحراف در نضج و نمو جنسى: ممکن است بلوغ به شکل زودرس و یا دیررس ظاهر شود که در هر دو صورت، موجب نگرانى و ناراحتى نوجوان مى شود; زیرا به پذیرش اجتماعى او لطمه مى زند و منجر به طرد یا کناره گیرى او از هم سالان مى گردد.

تغییرات همگانى دوران بلوغ

الف ـ انزواطلبى: نوجوان با رسیدن به بلوغ، از خانواده و هم سالان منزوى مى شود و بیش تر اوقات با آن ها نزاع دارد و به این مى اندیشد که چرا اطرافیان او را درک نمى کنند.

ب ـ خستگى و ملامت: نوجوان از مدرسه و فعالیت هاى اجتماعى و زندگى ـ به طور کلّى ـ خسته و ملول مى شود و در نتیجه، تا مى تواند کم کارى مى کند; مثلاً بعضى از آن ها مى گویند:ذهنم نمى کشد درس بخوانم.

ج ـ تعارض و ستیزه جویى اجتماعى: نوجوان غالباً ناهمکار، ناموافق و متعارض یا ستیزه جو مى شود و به تدریج، با پیشرفت بلوغ، این حالت کاهش مى یابد و نوجوان به دوستى و همکارى و آزادمنشى علاقه مند مى گردد.

د ـ احساسات تند و بدخلقى: قهر، خشم، میل به فریاد زدن و مانند آن ازخصایص این دوره است. نوجوانى با غم،اضطراب و زود رنجى همراه است و نوجوان با بهانه هاى کوچکى مثل نوع غذا، ساعت خواب و نحوه رفتار دیگران پرخاشگرى مى کند و فریاد مى زند.

هــ فقدان اعتماد به نفس: در حال بلوغ، نوجوان اعتماد به نفس خود را از دست مى دهد، نسبت به خود بى اعتماد مى شود و از شکست مى ترسد. دلیل این موضوع ضعف مقاومت بدن و انتقاد مدام بزرگ سالان است. بنابراین، بیش تر پسران و دختران این دوره را با ابتلا به عقده حقارت پشت سر مى گذارند.

و ـ حیا و عفت افراطى: گاهى تغییرات دوران بلوغ سبب مى شود بعضى از نوجوانان حیا و عفت افراطى پیدا کنند زیرا از این مى ترسد که دیگران متوجه تغییرات بدنى او شوند و نظر نامساعد نسبت به او پیدا کنند. 14 یکى از علایم علاقه نوجوان به جنس مخالف نیز همین حیا و عفت دانسته شده است که وقتى به جنس مخالف مى رسد سر به زیر مى اندازد.

ماهنامه معرفت 38

گروه خانواده و زندگی سایت تبیان

مقالات مرتبط

پسران دردسر ساز

ورود به دنیاى مردانه درباره بلوغ پسران بلوغ فرآیندى تدریجى و هنجار است که طى آن بدن کودک شروع به رشد و تغییر مى کند و به تدریج به فردى بزرگسال و بالغ تبدیل مى شود. اگرچه دخترها و پسرها در سنین مختلفى دوران بلوغ خود را طى مى کنند، ولى بسیارى از ویژگى ها و خصوصیات آنها کاملاً مشترک و یکسان است. آنها اغلب از تغییراتى که در بدن شان رخ مى دهد، هم احساس شادى مى کنند و هم دچار سرگردانى و تشویش مى شوند. تغییرات دوران بلوغ به طور ناگهانى و هم زمان ظاهر نمى شوند، بلکه تابع نظم معینى هستند که طى چند سال رخ مى دهند. این تغییرات سه مرحله عمده دارند که عبارتند از: الف- مرحله پیش از بلوغ (۱۳ _ ۱۱سالگى)؛ که در هر دو جنس به وسیله صفاتى مثل رشد سریع اندام ها، رشد صفات ثانویه جنسى (رشد سینه ها در دخترها، رشد بیضه ها در پسرها)، رشد غدد تناسلى، روئیدن مو در ناحیه شرمگاهى و زیر بغل قابل مشاهده است. ب- مرحله بلوغ (۱۵_ ۱۴سالگى)؛ که طى آن سرعت رشد کم مى شود و به تدریج صفات جنسى بارز مى شوند. براى مثال، تغییر صدا و وجود اسپرم در ادرار پسرها و رشد سینه ها و اولین پریودهاى ماهیانه در دخترها. پ- مرحله پس از بلوغ ( ۱۹ _ ۱۶سالگى)؛ که نوجوان به رشد کامل خود رسیده است و طى آن غده هاى جنسى و اندام هاى تناسلى توانایى تولید مثل کردن را یافته اند. • تغییرات جسمانى ناشى از بلوغ پسرها دوره بلوغ براى پسرها با پیدایش صفات ثانویه جنسى شروع مى شود و تا بلوغ کامل جنسى ادامه پیدا مى کند. در این دوره بدن پسرها شاهد تغییرات جسمى، ذهنى، روانى و رفتارى گوناگونى مى شود که گاه خود آنها را دچار سردرگمى مى کند. ترتیب کلى تغییرات جسمانى ناشى از بلوغ در پسرها عبارت است از: رشد غلاف بیضه و بیضه ها، رشد اندام هاى مختلف بدن، رشد آلت تناسلى، رویش موى زیر بغل، بم شدن صدا، رویش موى شرمگاهى، نخستین انزال هاى شبانه این تغییرات معمولاً ۵ _ ۲ سال طول مى کشد و هر نوجوانى نیز این دوره را طبق ویژگى هاى ژنتیکى خود پشت سر مى گذارد. برخلاف دخترها که هنگام تولد تمام سلول هاى فولیکول تخمک هاى خود را دارا هستند، پسرها با سلول هاى تخم (اسپرم) خود به دنیا نمى آیند، بلکه هنگام بلوغ هورمون هاى متعددى بر بدن آنها تاثیر مى گذارد تا اسپرم به تدریج به وجود آید. (هورمون ها مواد شیمیایى قوى اى هستند که توسط غدد درون ریز مثل غدد جنسى، لوزالمعده، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوى در بدن ساخته مى شوند. این غدد، هورمون هایى را در جریان خون ترشح مى کنند که مى توانند در سرتاسر بدن تاثیر گذارند.) اسپرم در بیضه ها تولید مى شود و این عمل تا آخر عمر نیز ادامه خواهد یافت. مایع هاى دیگرى نیز هم زمان با اسپرم در بدن پسرها تولید مى شود که هنگام انزال از مجراى ادرارى آنها دفع مى شود. زمانى که بدن پسرها شروع به تولید اسپرم مى کند، معمولاً نخستین انزال شبانه نیز رخ مى دهد. این انزال ها به صورت غیرارادى و در هنگام خواب است و ارتباطى به ارضاى جنسى نیز ندارد. اگر پسرها براى چنین حالتى آمادگى ذهنى نداشته باشند، ممکن است از تجربه کردن انزال هاى شبانه خود دچار نگرانى و هراس شوند. در حالى که این امر کاملاً طبیعى است و اگر والدین_ به ویژه پدرها _ شرایطى به وجود آورند که فرزند پسرشان بتواند به راحتى درباره این گونه مسائل خود با آنها صحبت کند، مى توانند اطمینان داشته باشند که اطلاعات غلط و اشتباهى از منابع غیرمعتبر کسب نمى کند. پدر و مادر مى توانند با تهیه کتاب هاى علمی_ پزشکى ساده و در دسترس گذاشتن آنها، شرایطى به وجود آورند که فرزند پسرشان بتواند جواب پرسش هاى گوناگون خود را در این زمینه از منبعى معتبر، علمى و سالم به دست آورد. اغلب پسرها بعد از این مرحله (۱۶ _ ۱۵سالگى) توانایى بارور کردن و صاحب فرزند شدن را دارند. پس بهتر است والدین فرزند پسرشان را از این موضوع آگاه سازند. • تغییرات هورمونى ناشى از بلوغ تغییرات هورمونى در بدن پسرها باعث بروز بلوغ و آثار جانبى ناشى از آن مى شود. این هورمون ها از غده هیپوفیز (واقع در مغز) و نیز غدد جنسى (بیضه ها) ترشح مى شوند و با تاثیر گذارى بر سایر غدد بدن سبب رشد و تکامل اندام هاى جنسى، بروز صفات ثانویه جنسى و رشد بدن مى شوند. در دوره بلوغ هورمون هاى جنسى (تستوسترون) به تدریج افزایش پیدا مى کنند و در ۱۷ _ ۱۶ سالگى به نهایت ترشح خود مى رسند و از آن پس به آهستگى کاهش مى یابند تا در بزرگسالى به میزان معینى برسند. • تغییرات خلقى ناشى از بلوغ اغلب خانواده هایى که داراى یک و یا دو نوجوان تازه بالغ شده هستند، با تغییرات و نوسانات خلقى این دوره، کاملاً آشنا هستند. نوجوان در یک لحظه غمگین، در لحظه اى دیگر شاد و سرمست و لحظه اى دیگر بسیار منطقى و معقولانه رفتار مى کند. هیچ روش ساده اى براى مقابله با این گونه نوسان هاى خلقى نوجوانان وجود ندارد، تنها دانستن این واقعیت که همگى نوجوانان از این مرحله عبور مى کنند و به تدریج داراى خلق با ثبات و پایدار مى شوند، تا حد زیادى مى تواند از نگرانى ها و گرفتارى هاى آنان بکاهد و به آنها آرامش فکر بدهد. بدیهى است زمانى که نوجوان دچار نوسان خلق مى شود، باید با او صبورانه رفتار کرد، راه هاى ارتباط کلامى را باز نگه داشت و حمایت و راهنمایى احترام آمیز خود را از آنان دریغ نداشت. • تغییرات روانی_ اجتماعى ناشى از بلوغ از آنجایى که سرعت تغییرات جسمانى ناشى از بلوغ به اندازه اى است که یک نوجوان نمى تواند احساسات و افکار خود را با همان سرعت با آن سازگار نماید، مى تواند تاثیر فراوانى بر خودپنداره او گذارد و باعث نگرانى و آشفتگى فکرى او شود. پژوهش هاى مختلفى نشان مى دهند که احساسات نوجوان در مورد خودش، با احساس او درباره بدنش رابطه اى مستقیم دارد. اغلب نوجوانان پسر براى داشتن اندامى متناسب، چهره اى جذاب و قدى متعارف چنان اهمیتى قائل هستند که گاه موقعیت اجتماعى خود را براساس آنها ارزیابى مى کنند. پسرهاى تازه بالغ در آغاز شروع تغییرات جسمانى خود رضایت چندانى نسبت به ظاهر خود ندارند، و این احساس تا زمان آشنایى کامل آنها با توانایى ها و محدودیت هاى بدنى شان ادامه دارد. ولى به تدریج که روند تغییرات کاهش مى یابد، نوجوان نیز خود را با این دگرگونى ها سازگار مى کند و عملکردهاى خود را با شیوه هایى که از نظر اجتماع مقبول و پذیرفته شده است، هماهنگ مى سازد. • راهکارهایى براى والدین بلوغ دوره بحرانى گذر از کودکى به بزرگسالى است که مى تواند رابطه بین والدین و فرزندان را تحت الشعاع قرار دهد. بیشتر پدر و مادرها از بحران ها و آشفتگى هاى دوران بلوغ آگاه هستند. بلوغ موجب مى شود که نوجوان به گونه اى متفاوت رفتار و احساس نماید، نگاهش نسبت به جهان تغییر کند و رابطه اش با اطرافیان دستخوش تحولات زیادى شود. نوجوانى که زود بالغ مى شود، در عین آن که از مشاهده رشد خود نسبت به همسالانش احساس غرور و شادى مى کند، گاه نیز دچار نگرانى و سردرگمى مى شود و دوست ندارد که از دوستانش خیلى بزرگتر (به لحاظ جثه و اندام) باشد. از طرف دیگر، نوجوانى که دیر بالغ مى شود، ممکن است در برابر همسالان بالغ شده خود احساس حقارت و کوچکى کند. پژوهش هاى مختلفى نشان مى دهند، پسرهایى که زود بالغ مى شوند به دلیل آن که زودتر به عنوان یک فرد بالغ پذیرفته مى شوند، اعتماد به نفس بیشترى دارند. مشکل این گروه تنها این است که دوره کودکى کوتاهى داشته اند. از طرف دیگر، پسرهایى که دیر بالغ مى شوند، اغلب دچار ضعف تعاملات اجتماعى هستند و همین امر موجب خود کم بینى و دشوارى هاى گوناگونى در زمینه روابط اجتماعى شان مى شود. نکته قابل ذکر آن که تغییرات ناشى از بلوغ را نباید تنها عامل تبیین ویژگى هاى روانى _ اجتماعى نوجوانان دانست. به عبارت دیگر، عوامل زیادى بر نوجوانى که دوران بلوغ خود را طى مى کند، تاثیر مى گذارند که هر یک به تنهایى در تعامل با دیگر عوامل مى توانند تغییرات زیادى در رشد فکرى _ ذهنى و روانى آن گذارند. از آن جایى که نوجوانان درصدد کسب هویتى مستقل هستند، به تدریج اختلاف ها و تعارض هایشان با پدر و مادرشان شروع مى شود، که البته در بیشتر موارد وجود پیوندها و وابستگى هاى عاطفى عمیق و صمیمانه در خانواده موجب مى شود که این مشکلات و مسائل حل شود و تحت کنترل درآید. براى نوجوانان ۱۶ _ ۱۳ ساله هیچ چیز ارزشمندتر از پذیرش بى قید و شرط آنان از سوى والدین و اعضاى خانواده شان نیست. بیشتر پسرهاى تازه بالغ در تلاشند که به نظر دیگران سرسخت بیایند، در حالى که بیشتر از هر زمانى به امنیت و رابطه اى صمیمى با اطرافیانشان احتیاج دارند. بهترین شیوه براى کمک به آنها، یافتن روش هاى سالم برون ریزى هیجانى است. پسرها مى توانند براى هدایت انرژى هاى دوران بلوغ خود برنامه ریزى هاى متنوعى داشته باشند. فعالیت هاى ثابتى به آنها واگذار شود، امکان آموزش هاى مختلفى در اختیارشان گذاشته شود، شغل و کارى در حد توانشان به آنها داده شود و به آنها بیاموزیم که چگونه از اوقات فراغت خود استفاده کنند. آشفتگى هاى ذهنى و نوسانات خلقى خود را چگونه کنترل کنند. از جمله مى توانند به رژیم غذایى خود توجه کنند، نفس هاى عمیق در هواى آزاد بکشند، به پیاده روى بپردازند، ورزش کنند، از روش هاى آرام سازى عضلانى استفاده کنند و... اغلب نوجوان ها در حدود ۱۷ _ ۱۶سالگى توانایى فکر انتزاعى، برنامه ریزى، مسئولیت پذیرى و آینده نگرى را به دست آورده اند و مى توانند بسیارى از تغییرات ناشى از بلوغ را بپذیرند. والدین در این مرحله تنها کمکى که مى توانند به نوجوانان خود بکنند آن است که محیط خانه را تبدیل به محیطى آرام و به دور از تشویش ها و مشاجرات گوناگون نمایند تا نوجوان بتواند در کمال آسودگى تنش ها و استرس هاى ناشى از این دوره را با کمترین آسیب جسمى و روحى این دوران به کمک والدینش حل کند. در اواخر نوجوانى (۱۹ _ ۱۸ سالگى) این طور به نظر مى رسد که خانواده تا حد زیادى به آرامش رسیده است. نوجوانان در این دوران نسبت به باورها، ارزش ها و دیدگاه هاى پدر، مادر و خانواده شان مطیع تر مى شوند و به طور جدى تر به آینده فکر مى کنند. نوجوانان پسر خواستار برقرارى ارتباط بیشتر با سایر بزرگسالان هستند. آنها نیاز دارند که با دیگر مردان جامعه آشنا شوند تا با آنان مردانه رفتار کنند. آنها مى خواهند در جریان زندگى واقعى قرار گیرند. آنها مى خواهند تا ماهیت روشنى از نقش هاى مردان برایشان ترسیم شود

مجله پزشکی مادر

منبع: www.kidshealth.org

3 /__

ر